چنان‌که دکتر علیرضا استقامتی، عضو کمیته کشوری دیابت، فوق تخصص غدد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفت‌وگو با مهر، با تأکید بر اینکه چنین آماری نمی‌تواند واقعی باشد، اعلام کرد که آمار ابتلای 70 درصد مردم ایران به پوکی استخوان درست نیست و فقط ترس و وحشت را در میان مردم بیشتر می‌کند.
دکتر استقامتی ضمن اشاره به اینکه متأسفانه هنوز در جامعه ما و در نقل اخبار پزشکی از افراد کارشناس استفاده نمی‌شود، به همشهری گفت: این خبر باید به این گونه منتشر می‌شد که 70درصد خانم‌ها، بعد از سنین یائسگی به درجاتی از کاهش تراکم استخوان و پوکی استخوان مبتلا هستند.
او تأکید می‌کند بین این2 اصطلاح، یعنی کاهش تراکم و پوکی استخوان یا استئوپروز باید تفاوت قائل شد.
اما نتیجه این اطلاع‌رسانی غلط چیست؟ به عقیده این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، وقتی ما در مورد بیماری‌هایی مثل پوکی استخوان و تیروئید اطلاعات غلط به مردم می‌دهیم، نتیجه‌اش فقط رواج درمانهای غلط است.
دکتر استقامتی می‌گوید: باید بدانیم که برای هر بیماری در مراحل خاصی اصول درمانی وجود دارد؛ به‌عنوان مثال بیمارانی از درد زانو یا مچ یا... رنج می‌برند، در حالی که این دردها هیچ ارتباطی با پوکی استخوان ندارند، با این‌حال در بسیاری از موارد شاهد تجویز بی‌دلیل تست تراکم استخوان و درمانهای دارویی بی‌مورد هستیم.
او در ادامه با اشاره به اینکه عوارض و آسیب‌های ناشی از غیرواقعی جلوه دادن بیماری پوکی استخوان برای افرادی که دچار مشکلات مفصلی، عضلانی و... هستند، به مراتب سنگین‌تر از ابتلا به این بیماری است، می‌گوید: اگر بیماران ما به این سطح از آگاهی برسند که نیاز به انجام سنجش تراکم استخوان ندارند، حتما از پزشک خود توضیح خواهند خواست در حالی‌که این شناخت هنوز در مردم به وجود نیامده است.
ظاهرا این مسئله فقط مربوط به پوکی استخوان نیست، چون به گفته دکتر استقامتی در مورد بیماری‌های مربوط به تیروئید هم که در بسیاری از افراد اسکن تیروئید ضروری نیست و پزشک متخصص می‌تواند تنها با یک لمس ساده این بیماری را تشخیص دهد، در جامعه ما این‌طور جا افتاده که باید حتما این اسکن تجویز شود وگرنه روند درمان به درستی صورت نگرفته است.
با این حال و در شرایطی که خیلی از تصویر‌برداری‌های پزشکی از قبیل‌ام آر ای، سی‌تی‌‌اسکن و اسکن ایزوتوپ بی‌دلیل تجویز می‌شوند؛ و به گفته کارشناسان، یک دلیل مهم آن، این است که این دستگاه‌ها با هزینه زیادی به کشور وارد می‌شوند و سهامداران این دستگاه‌ها چاره‌ای به جز تجویز بی‌مورد ندارند. به گفته دکتر استقامتی، دستگاه‌های دانسیتومتری چهارمین رتبه را در تجویز بی‌مورد دارند.
تفاوت آمارها
اما اگر نظر سایر کارشناسان در مورد شیوع بیماری استئوپروزیس یا همان پوکی استخوان در کشور را بررسی کنیم، آمار 70 درصدی بیماران مبتلا به پوکی استخوان غیر‌منطقی‌تر هم خواهد شد. دکتر زهره حمیدی، رئیس کلینیک پوکی استخوان مرکز پزشکی خاص و محقق مرکز تحقیقات غدد دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره به همشهری می‌گوید: در شهر تهران و در افراد 20 تا 29 ساله، فقط در 5 درصد موارد شاهد بروز پوکی استخوان هستیم و در افراد 60 تا 69 سال هم حداکثر در 50 درصد افراد این بیماری بروز می‌کند.
به گفته وی، به‌طور کلی در جمعیت 20 تا 29 سال مردان شیوع این بیماری صفر است، زنان در همین سن تا 6/3 درصد موارد دچار این بیماری می‌شوند و بعد از سنین یائسگی و در سن 50 تا 59 سالگی 34درصد زنان دچار پوکی استخوان می‌شوند که 1/6 درصد مردان نیز در همین سن مبتلا به این بیماری می‌شوند.
به گفته او، در زنان 60 تا 69 سال 3/56 درصد زنان و 7/16درصد مردان مبتلا به استئوپروزیس می‌شوند و به‌طور کلی در سنین 20 تا 69 سال 9/5 دهم مردان و 17 درصد زنان این بیماری را تجربه می‌کنند.
دکتر حمیدی با تأکید بر اینکه در زنان زیر سنین یائسگی و مردان زیر 50 سال ما نگرانی از بابت این بیماری نداریم و بعد از این سنین است که فرد باید با مراجعه به پزشک اقدام به انجام تست سنجش تراکم استخوان کند، ادامه می‌دهد: مسلما آمار 70درصدی مربوط به همه افراد نرمال جامعه نیست.
در این میان، دکتر حمید‌رضا آقایی میبدی، فوق‌تخصص بیماری‌های غدد، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و مسئول گروه پوکی استخوان مرکز غدد دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز با توضیح اینکه مطالعات مرکز تحقیقات غدد در ایران و در شبکه استئوپروز کشوری 50 درصد مردان بالای 50 سال و 70 درصد زنان در همین سن را مورد مطالعه قرار داده، تصریح می‌کند: در این مطالعه معلوم شد که این افراد مبتلا به درجاتی از پوکی استخوان هستند و نه مبتلا به پوکی استخوان و باز هم مشخص شد که در جامعه ما 30 درصد افراد با این حساب از نظر تراکم استخوان طبیعی هستند.
بقیه نیز مبتلا به پوکی استخوان نیستند بلکه درجاتی از کاهش تراکم استخوان که هنوز به بیماری تبدیل نشده در آنها دیده می‌شود.
پزشکان باید مراقب باشند
به‌نظر می‌رسد پزشکان غیر‌متخصص نیز در تجویزهای بی‌مورد دانسیتومتری بی‌تقصیر نیستند.
کتر آقایی با تأکید بر اینکه انجام تست‌های بی‌مورد هم برای بیمار و هم برای اقتصاد کشور زیان‌بار است، می‌گوید: در این میان، پزشکانی هم هستند که این بیماری را به درستی تشخیص نمی‌دهند و فقط اقدام به تجویز تست سنجش تراکم استخوان یا درمانهای دارویی می‌کنند؛ پزشکانی که اصلا تخصصشان تشخیص و درمان پوکی استخوان یا بیماری‌های مربوط به غدد نیست.
در حالی که پوکی استخوان در حوزه کاری متخصصان غدد و روماتولوژی است، به گفته مسئول گروه پوکی استخوان مرکز غدد دانشگاه علوم پزشکی تهران، خیلی از بیماران با مراجعه به پزشکان غیراز این تخصص‌ها به سراغ تست تراکم استخوان می‌روند و این پزشکان هم با تجویزهای غیر‌علمی فقط بیمار را سردرگم می‌کنند و حتی یافته‌های تست هم در این متخصصان غلط است.
